Na piasku

Na Nizinie Mazowieckiej w fazie recesyjnej zlodowacenia środkowopolskiego, powstała płaska, piaszczysto-gliniasta równina erozyjno-denudacyjna, będąca wysoczyzną polodowcową.
Wysoczyzna  czyli rozległe, niewysokie wzniesienie zbudowane z materiału morenowego, otoczone z reguły pradolinami.

Bonifacy kupował pierwotne, naturalne puszczańskie lasy, porastające tę równinę, następnie sprzedawał je z zyskiem.
Karczowano las i w ten sposób powstała osada, o nazwie pochodzącej od narzędzia do korowania drzew- ośnika.
Ziemię obsadzano ziemniakami, obsiewano żytem, owsem, jęczmieniem, gryką, prosem.
Na piaszczystej, wymagającej znacznej ilości wody i nawozu ziemi założono sady.
Owoce w większości sprzedawano w mieście, zboża i len  zużywano głównie na własne potrzeby.

W tej to osadzie Bonifacy osiedlił się ze swoją żoną Marianną, przyszli na świat  jego czterej synowie: Michał, Jan, Franciszek i Roch.
Pierwszy z nich dostał od ojca spory kawałek lasu: z sosną, dębem, brzozą - korzystał z niego w miarę potrzeb. Dbał o niego i szanował, stale odnawiał poprzez dosadzanie młodych drzew. Las był ważną częścią gospodarstwa.

 

Wrzos pospolity - Calluna vulgaris

Konwalia majowa - Convalaria majalis

 

 

  Bielistka ( Modrzaczek) siwa - Leucobryum glaucum -  gatunek mchu objęty ochroną częściową, magazynujący znaczne ilości wody.

 Z własnych łąk, położonych zwykle na mokrych terenach w lesie, gdzie tylko olchy rosnąć mogły, pozyskiwał siano dla swoich zwierząt i  prowadził wypas.

Sąsiedzkie pola przedzieliły rzędy miedz, pokryte darnią rozchodników ostrych - Sedum acre i macierzanki piaskowej - Thymus serpyllum, gdzie rozłogowymi pędami trzymał się kurczowo lekkiego podłoża - jastrzębiec kosmaczek..

jastrzębiec kosmaczek.

 

Miejsca suche, nasłonecznione - płaskie czy też zbocza o wystawie południowej i wschodniej, przy wysokich temperaturach powietrza, i gleby, niskiej wilgotności podłoża, pokryły się niewielkimi płatami  runi muraw napiaskowych.
Piasek jest jałowy, suchy, utrudnione jest podsiąkanie wód gruntowych, deszcze nie są w stanie nawilżyć gleby, ponieważ w luźnych piaskach znajduje się dużo powietrza.
W ciągu dnia piasek nagrzewa się do znacznych temperatur ( nawet do 60 stopni C ), nocą zaś ciepło szybko wypromieniowuje. Występują duże dobowe amplitudy temperatur.

Te zbiorowiska przypominają murawy kserotermiczne, jednak  rośliny tutaj mają wyjątkowo niesprzyjające warunki. 
Tylko nieliczne są w stanie przetrwać i przystosować się do takich warunków, jak np.:

-  bylica Piołun -  Artemisia absyntium

- głęboko korzeniąca się roślina ,

 kocanki piaskowe ( Helichrysum arenarium ) - rośliny o liściach pokrytych kutnerem, utrudniającym wyparowywanie wody

( zdjęcia wykonano we wrześniu, kiedy kocanki ( Helichrysum ) kończyły już kwitnienie ),

 rośliny o  liściach magazynujących wodę - rozchodniki (Sedum) i rojniki ( Sempervivum )

(na zdjęciu obok rojnika murowego - sempervivum tectorum, jedna z odmian Sedum album - rozchodnika białego introdukowanego przez ogrodników w drugiej połowie XIX w., uciekiniera z upraw),

rośliny o wyjątkowo małych liściach, a także pokrytych woskiem np.:

goździk kropkowany - Dianthus deltoides.

 Dziurawiec zwyczajny(  Hypericum perforatum )

Armeria maritima subsp.elongata - zawciąg pospolity wydłużony po kwitnieniu.

 W różnych częściach kraju murawy mają różny skład gatunkowy. Wśród nich znajdziemy sporo roślin leczniczych.

 

Z przyrodniczego punktu widzenia wśród płaskiej powierzchni równiny wyróżniają się obszary morenowe, spotykane na wydmach śródlądowych.

 

Zmienił się klimat, część łąk zmeliorowano, co doprowadziło do wyschnięcia studni we wsiach sąsiadujących z borem. Zmusiło to mieszkańców do opuszczenia rodzinnych siedlisk i poszukiwań pracy w miastach.

Las upomina się o swoje -  na wydartej puszczy ziemi nie da się już żyć z rolnictwa. Sosnowy bór wkracza na murawy napiaskowe, które występują zwykle na terenach o niskiej klasyfikacji bonitacyjnej gleb - V. 

W związku z tym, że narażone są na zalesianie, bądź eksploatacją piasku (występują również w miejscach wydobycia piasku i żwiru ), objęte zostały w Polsce ochrona prawną - wymienione zostały w Załączniku I - siedliska priorytetowe - Dyrektywy Siedliskowej UE.

 

Jasione montana - jasieniec piaskowy 

 

Z piaskami związane są grzebaczowate - wardzaneczka trójzębna ( Bembecinus tridens ) czy wardzanka (Bembix rostrata)? Są to ekosystemy bogate w różnorodną faunę.

 

Rośliny muraw napiaskowych są roślinami pionierskimi -  utrwalają lotne piaski, zapobiegając erozji wietrznej, inicjują procesy glebotwórcze, przygotowując podłoże do sukcesji kolejnych gatunków.

  W efekcie końcowym rozwija się bór sosnowy

 

Chrobotek reniferowy - Cladonia rangiferina

 

Na polach uprawnych budowane są ambony myśliwskie, a bór coraz szybciej zbliża się do wsi.

 

W oktawę Bożego  Ciała z wonnych ziół polnych - z macierzanki, rozchodnika, mięty, rumianku, bzu czarnego, kopytnika, rosiczki czyli bożej rosy i nawrotka tylko nieliczni wiją jeszcze i święcą małe wianki ze wstążeczkami.
Wieszają je w domach, pokruszone wkładają zmarłym do trumny.
Jeszcze dzieci Michała kultywują tę tradycję.., .. młodym się już nie chce.

Mając tak suchą i piaszczystą ziemię nie ulegajmy złudzeniu, że nic nam na niej nie urośnie.

Skupmy się na tym - co będzie sobie radziło bez naszej pomocy, zrezygnujmy raczej z sadzenia modnych roślin.

 

Świat się zmienia, wieś się zmienia w wioskę letniskową,

 Grusza polna - ( Pyrus Communis )  - ulęgałka

tylko napisy na starych krzyżach pozostają aktualne.  

Michał, Jan i Roch spotkali się w Homlu - gdzie zrobili sobie pamiątkową fotografię w Zakładzie Fotograficznym Rembrandt.Wszyscy trzej w mundurach armii carskiej. Zapewne w tym to czasie - ponad 100 lat temu, na skraju lasu postawiono pamiątkowy krzyż.

Opiekuje się nim już 5- te pokolenie, które przyszło na świat od czasów Bonifacego.

 

Od powietrza, głodu, ognia i wojny zachowaj nas Panie.

 

 

Z Nowym 2017 Rokiem życzymy spokoju, wszelkiej pomyślności i wielu sukcesów w pracy i życiu osobistym.

 

 

.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 .