Co nieco o halofitach i solniskach.

Osobną, odrębną, mało znaną grupę roślin stanowią halofity, rosnące w podłożu o wysokiej koncentracji soli, zwłaszcza chlorku sodu. 

 

Środowisko, które preferują i znoszą to solniska, stanowiące ekstremalne siedlisko przyrodnicze.

Rośliny solnisk akumulują sól w strukturach komórkowych - wodniczkach , gromadzą wodę w mięsistych organach, są odporne na przenikanie soli do komórek, poprzez wytwarzanie wysokiego ciśnienia osmotycznego soku komórkowego, wydalają nadmiar soli przy pomocy gruczołów wydzielniczych, zlokalizowanych na liściach i łodygach. 

Charakteryzują się również odpornością na skrajne temperatury, światłożądnością, brakiem odporności na uszkodzenia mechaniczne i zanieczyszczenie środowiska. 

Występują na obrzeżach mórz i na lądowych obszarach bagiennych, charakteryzujących się znacznym zasoleniem, wynikającym z obecności soli Na, Mg i Ca. 

Poza wybrzeżami morskimi w Europie i w Polsce panują niekorzystne warunki dla halofitów. Jednym z najcenniejszych rezerwatów solniskowych w Polsce jest rezerwat Beka nad Zatoka Pucką, gdzie chronionych jest blisko 200 ha słonych łąk.

 

Słone jeziora i bagna śródlądowe powstają w miejscach, gdzie silne parowanie przewyższa wysokość opadów atmosferycznych i lokalnie występuje zjawisko podsiąkania słonych wód. Sole po wyparowaniu osadzają się na powierzchni ziemi.

Gleby słone- sołońce i sołończaki mają silnie zasadowy odczyn. Podstawową cechą rozróżniającą jest przewaga jonów wapnia i magnezu nad jonami sodu u sołończaków, podczas gdy w przypadku sołońców jest odwrotnie. Różnica ta powoduje, że sołonczaki mają odczyn bliższy obojętnemu.

 

W strefie klimatu umiarkowanego w miejscach, gdzie pokłady soli zalegają płytko pod powierzchnią ziemi, a słone źródła umożliwiają jej wypływ na powierzchnię, występują solniska śródlądowe.

Stały dopływ solanki, sprzyja powstaniu luźnych muraw, łąk i  szuwarów.  

Najpierw wkraczają rośliny pionierskie - solirody, stabilizujące grunt, a po nich inne rośliny.

Dzięki tym procesom powstają łąki solniskowe.

W takich warunkach mogą żyć jedynie wyspecjalizowane organizmy roślinne i zwierzęce zwane halobiontami – odporne na wysokie stężenia chlorków.

Aster solny - Aster tripolium

jest rośliną dwuletnią. Osiąga wysokość 80 cm. W pierwszym roku pojawia się rozeta liści, w drugim łodyga z baldachogroniastymi kwiatostanami. W korzeniach rośliny znajdują się komory powietrzne, umożliwiające wzrost w podłożu ubogim w tlen.

Ziemia biała od soli.

W Polsce ten gatunek astra rośnie w zachodniej części wybrzeża Bałtyku - od wyspy Uznam, aż po Kołobrzeg, nad Zatoką Gdańską i Pucką. Liczba stanowisk stale maleje.

 

W naszym kraju solniska śródlądowe związane są z występowaniem pokładów soli - na Kujawach,  w okolicach Ciechocinka, Inowrocławia, Łęczycy, Brześcia Kujawskiego, ale także w Małopolsce i na Podkarpaciu.

 

Solniska występują niezależnie od szerokości geograficznej i klimatu, choć ma on niewątpliwy wpływ na ich powstawanie.

 Różnią się między sobą składem gatunkowym. Rosną tu bardzo rzadkie rośliny, często poza tym środowiskiem nie spotykane. 

 

Zatrwiany - Limonium :

Limonium  gmelinii - Zatrwian Gmelina, zatrwian zwyczajny - Limonium vulgare

Limonium belledifolium - zatrwian stokrotkolistny, Limonium latifolium - zatrwian szerokolistny, Goniolimon tataricum - zatrwian tatarski, Goniolimon besseranium

to rośliny solnisk. 

Zdjęcie przedstawia przypuszczalnie  zatrwian Gmelina - Limonium gmelini.  Bardzo do niego podobny jest zatrwian zwyczajny - Limonium vulgare. Fotografię wykonano w pobliżu kopalni soli, udostępnionej dla turystów. Rośliny wyraźnie rzucały się w oczy - dzięki pięknemu kolorowi kwiatów - nie przyciągały jednak uwagi turystów. Znajdowały się w znacznej odległości od ścieżki, co uniemożliwiło wykonanie dobrego zdjęcia i dokładną identyfikację.

Limonium gmelini występuje między innymi na Nizinie Panońskiej - porasta słone części węgierskiego stepu, zwanego pusztą.

Wybrzeża Morza Północnego w rezerwacie Zwin , w Belgii porasta zatrwian zwyczajny - Limonium vulgare. Nazywany jest tam lawendą morza.

Ekosystemy solnisk podlegają unijnej ochronie  jako siedlisko przyrodnicze wymagające zachowania w obszarach Natura 2000 .

 Są szczególnie podatne na zmiany środowiskowe i zanieczyszczenia.

Niepozorne, przypominają czasem pustynię, co wiąże się ze związkiem halofitów ze słonymi stepami i półpustyniami.

Artemisia santonica - Bylica

Step pustynny - bylicowy.

Halofity nie wytrzymują konkurencji z gatunkami, które znoszą słabsze zasolenie, nie sprzyjają im nawożenie łąk i melioracje i zacienienie.

20 % gatunków zamieszczonych w Polskiej czerwonej księdze roślin to właśnie rośliny słonolubne- wymarłe lub zagrożone wymarciem - około 40 gatunków.

 

Z tej grupy roślin w naszych ogrodach  zadomowiły się na dobre : Goniolimon tataricum - zatrwian tatarski

 

 i zawciąg nadmorski - A. maritima subsp. maritima,  charakterystyczny dla słabo słonych wilgotnych łąk, spotykanych na obrzeżach solnisk. 

 

Wyhodowano szereg odmian Armieria maritima , także o kolorowych liściach.

 

Może i mojej szkółce uda się wnieść pewien wkład do tej hodowli. Przyszłość pokaże.

 

 

Zainteresowanych halofitami odsyłam do opracowań:

' Rośliny wydm, klifów, solnisk i aluwiów '  autorzy : Barbara Sudnik- Wójciechowska, Agnieszka Krzyk

' Romanian Salt Tolerant Plants Taxonomy and ekology ' -  Marius Nicusor Grigore